مراحل تولید آجر + نحوه پخت آجر

کاربردهای آجر: از بنا تا ظروف

از دیرباز تا به امروز، آجر به عنوان یکی از مصالح اصلی در صنعت ساختمان به کار گرفته می‌شود. علاوه بر استفاده در ساخت و ساز بناها و دیوارها، آجر در بسیاری از زمینه‌های دیگر نیز کاربرد دارد. برای مثال، آجرهای کف سازی به دلیل مقاومت بالا و زیبایی، برای محوطه سازی و پیاده‌روها استفاده می‌شوند. همچنین، آجرهای دکوراتیو به عنوان دیوارپوش در داخل و خارج ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند و زیبایی خاصی به فضا می‌بخشند. علاوه بر این، از آجر می‌توان برای ساخت مجسمه‌ها و آثار هنری نیز استفاده کرد. همچنین، ظروف سفالی مانند گلدان‌ها، بشقاب‌ها و کاسه‌ها نیز از خاک رس و با استفاده از تکنیک‌های مشابه آجرپزی ساخته می‌شوند.

انواع آجر

آجرها در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. برخی از رایج‌ترین انواع آجر عبارتند از

• آجر فشاری: این نوع آجر از خاک رس و بدون لعاب ساخته می‌شود و در رنگ‌های مختلفی مانند قرمز، زرد و قهوه‌ای موجود است. از آجر فشاری برای دیوارچینی، نماکاری و کف سازی استفاده می‌شود.
• آجر نما: این نوع آجر دارای سطحی صاف و لعابدار است و در رنگ‌ها و طرح‌های متنوعی تولید می‌شود. از آجر نما برای زیبایی و تنوع در نماکاری ساختمان استفاده می‌شود.
• آجر نسوز: این نوع آجر در برابر حرارت بالا مقاوم است و برای ساخت کوره، شومینه و باربیکیو استفاده می‌شود.
• آجر بلوکی: این نوع آجر از خاک رس و سیمان ساخته می‌شود و به دلیل وزن کم و مقاومت بالا، برای دیوارچینی و تیغه کشی استفاده می‌شود.

طریقه‌ی  پخت آجر به چه شکل است؟

ساختار درونی آجر، از حرارت دیدن و پخته شدن ترکیب خاک رس و آب که به ان خشت نیز اطلاق می شود تحت تاثیر دمای بسیار زیاد تشکیل می گردد.

عموما آجر به روش اصلی تهیه می شود:

1. روش سنتی
2. روش ماشینی

1- روش سنتی پخت آجر

در این روش برای ساخت این متریال مهم از نیروی انسانی و از روش های  یدی برای ساخت انواع آجر استفاده می شود؛ این روش در قدیم بسیار مرسوم بود.

2- روش ماشینی یا اتومات پخت آجر

 در این روش تمامی مراحل خشک کردن و پخت بدون دخالت دست و با استفاده از کوره ها و دستگاه های بسیار پیشرفته و اتوماتیک انجام می شود.

عوامل موثر بر کیفیت پخت آجر کیفیت

• خاک مورد استفاده در تولید آجر باید دارای ویژگی‌های مناسب باشد تا آجر پخته شده دارای کیفیت و استحکام کافی باشد.
• نوع و اندازه خشت‌ها: خشت‌ها باید به طور یکسان و با ابعاد مناسب ساخته شوند تا در کوره به طور صحیح چیده شوند.
• نحوه چیدمان خشت‌ها: چیدمان صحیح خشت‌ها در کوره، به پخت یکنواخت آجرها کمک می‌کند.
• کنترل دما و زمان پخت: کنترل دقیق دما و زمان پخت، از پخته نشدن و یا سوختن آجرها جلوگیری می‌کند.

مهم ترین ویژگی های خاک مناسب تولید آجر کدام است؟

• انتخاب خاک مرغوب و باکیفیت مهمترین مرحله در تولید آجر است.
• خاک مناسب حاوی ترکیبات شیمیایی مناسبی است. در واقع خاک رسی مناسب، دارای ترکیباتی نظیر کلسیم و سایر کانی ها و مواد آلی است. وجود این ترکیبات قطعا در استحکام کافی  پروسه پخت آجرها موثر خواهد بود.
   اکسید سیلیسیم و  آلومینیوم، آهن و منیزیم وهم چنین سولفات سدیم و منیزیم و پتاسیم نیز از مهم ترین ترکیباتی هستند که باید در ساختار خاک آجر مرغوب به میزان مناسبی وجود داشته باشد.
• تناسب بین میزان ذرات شن و رس موجود در خاک در نهایت سبب مقاومت کافی آجرهای تولید شده خواهد شد.
• رطوبت کافی: میزان آب موجود در خاک نیز باید در حد کافی باشد تا بتوان آنها را به شکل و فرم متنوعی قالب زد و در مصارف متعددی از آنها استفاده کرد.

6 گام مهم در تولید آجر

مراحل تولید آجر شامل 6 مرحله ی متفاوت است که باید با نهایت دقت صورت گیرد تا محصول نهایی حداکثر استحکام و ظرفیت لازم برای استفاده در انواع سازه های عمرانی و ساختمانی را داشته باشد:

1. مرحله اول: استخراج مواد خام مرحله ای اساسی در تولید آجر مرغوب

در این مرحله خاک رس مناسب برای تولید آجر توسط کارشناسان بخش مربوطه جمع آوری شده و با ماشین های حمل و نقل مناسب و نیروی انسانی به سمت کارخانجات تولید آجر حمل می شوند. و پس از رفع ناخالصی هایی نظیر شاخ و برگ گیاهان و یا ریشه های موجود در آن و زغال و … آماده ی مراحل بعدی می شوند. در صورتی که این مرحله به درستی انجام نشود، اجر تولید شده در مرحله ی نهایی پوک شده و استحکام لازم را برای تحمل وزن سنگین ساختمان نخواهد داشت.

2. مرحله دوم: آماده کردن مواد خام تولید آجر

عموما در این مرحله از خرد کردن سنگ های بزرگ معادن و گرد کردن خاک حاصل از آنها مواد خام مهم تهیه آجر را بدست می اوردند. در واقع آجر با کیفیت و مرغوب آجری است که غربالگری خاک آن با نهایت دقت انجام شده باشد. دو روش برای عمل آوری خاک مناسب برای تولید آجر وجود دارد؛ که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم:

• هوادهی و آسیاب کردن دقیق خاک
• شستشو و خشک کردن، جداسازی و غربال دانه های درشت خاک (کلوخ  و…)

 در ادامه ی مراحل تولید آجر به آن اکسید آهن می افزایند و یا حتی میزان اکسید آهن آن را می کاهند تا رنگ دلخواه اجرای موردنظر بدست آید.

3. مرحله سوم: تهیه ی گل مناسب مرحله ای حساس از مراحل تولید آجر

در ادامه ی مراحل تولید آجر، کارشناسان این بخش به گرد خاک ایجاد شده در مرحله ی دوم مقدار مناسبی آب (تقریبا 20 درصد وزن اصلی خاک) اضافه می کنند. و این کار را تا حدی ادامه می دهند که به چسبندگی و قوام  مناسبی از گرد خاک و اب دست پیدا کنند. زمانی که میزان شکل پذیری ان به حد مطلوب رسید، افزودن اب متوقف می گردد. سپس خمیر حاصل برای مدتی استراحت داده می شود, تا مولکول های اب به تمام ذرات موجود در خاک منتقل شده و به کمترین میزان ممکن برسد.

بدیهی است که مقاومت اجر های تولید شده به پیوستگی دانه های خاک و میزان بهینه و استاندارد اب افزوده شده وابسته است. اگر میزان زیادی اب به خاک اضافه شود خشک شدن خشت حاصل از ان دشوار خواهد بود و نیاز به صرف زمان بیشتری خواهد  داشت. از طرفی تصعید اب در مرحله بعدی سبب برجای گذاشتن فضاهای خالی بین ذرات خشت شده و همین امر موجب سستی و پوکی آجر حاصل شده خواهد شد. پس میزان اب اضافه شده به خاک مرحله ای حساس در مراحل ساخت آجر محسوب می شود و نیازمند دقت و تخصص بسیار زیادی است.

4. مرحله چهارم: قالب گیری یا خشت زنی

مرحله ی قالب گیری در قدیم، به صورت دستی انجام می شد .این روش از نظر زمان و نیروی مصرفی مقرون به صرفه نبود چرا که در این روش باید تمامی مراحل با دست انسان انجام شود. گل حاصل از مرحله قبل را به قالبی چوبی منتقل می کردند و ان را با دست صاف می کردند. و اجازه می دادند در اثر مجاورت با  نور خورشید و هوای ازاد خشک شود به همین دلیل در عصر حاضر از خشک کن ها و یا کوره هایی که برای قالب گیری تعبیه شده است استفاده می شود. از طرفی هم اکنون از ماشین قالب زنی به جای قالب های چوبی دستی استفاده می شود. گل را با فشار زیادی از لوله ی مارپیچی ماشین عبور می دهیم و در نهایت اجرهایی مکعبی شکل با طول و عرض و ارتفاع استاندارند از ان خارج می شود.

5. مرحله پنجم: خشک کردن یا همان پخت آجر نیازمند دقت زیادی است!

در این مرحله خشت دارای اب زیادی است. به همین دلیل نباید ان را مستقیما به کوره ای با دمای بسیار بالا فرستاد .چرا که قطعا موجب ترک خوردگی خشت ها خواهد شد. لذا ابتدا انها را به آرامی و در دمای پایین تری خشک می کنند و سپس برای پخت بیشتر و افزایش مقاومت، در کوره هایی با دمای بالا قرار می دهند. 

در قدیم با استفاده از روش سنتی خشت ها را در مجاورت نور خورشید قرار می دادند تا به آرامی در هوای آزاد خشک شوند (با استفاده از این روش خشت ها در طی 10 الی 15 روز خشک می شوند). ولی اکنون انها را  در کوره هایی با دمای کمتر قرار می دهند و بین 1 الی 2 روز برای خشک کردن انها زمان می گذارند. در حالی که در گذشته این مرحله حدودا دو هفته زمان می برد! در ادامه  روش های جدیدی که در عصر حاضر برای خشک کردن خشت ها مورد استفاده قرار می گیرد را خدمت شما توضیح خواهیم داد.

روش های نوین خشک کردن خشت

• خشک کردن خشت به کمک گرمخانه

 در این روش خشت را در اتاقک یا گرم خانه ای طویل با ارتفاع کم قرار می دهند تا اب موجود در ان کم کم تبخیر شده و خشت خشک شود.

• کوره هوفمان

 نوعی کوره است که توسط هوفمان در جنگ جهانی دوم ابداع شد. این کوره شامل اجتماعی از تونل های بسیار طویل حلقه ای شکل یا بیضوی است که با تیغه هاییی به اتاقک های کوچکتری تقسیم می شود .یکی از مهم ترین روش های خشک کردن خشت استفاده از کوره هوفمان است

• استفاده از کوره تونلی برای خشک کردن خشت

 یک یاز مدرن ترین روش های خشک کردن خشت در عصر حاضر استفاده از کوره تونلی است. این کوره طویل و باریک بوده و در قسمت پایین ان از ریل استفاده شده است! بنابراین با عبور خشت و مواد تشکیل دهنده آجر از طریق این تونل سرعت مراحل ساخت آجر به حداکثر خود خواهد رسید.

6. مرحله ششم: آخرین مرحله تولید آجر، پخت آجر

در اخرین مرحله بعد از خشک شدن خشت ها آنها را به کوره هایی بزرگ با دمای فوق العاده بالا منتقل می کنند تا بین یک الی 6روز در کوره به خوبی پخته شوند  و مقاومت لازم را کسب کنند. از مهم ترین مولفه های پخت مناسب خشت ها می توان به چینش صحیح انها در کوره اشاره کرد. چرا که این عمل موجب انتقال گرما و حرارت یکنواختی به اجر ها خواهد شد و با خروج اب ذرات خاک محکم تر بهم می چسبند و مقاومت بسیار زیادی را خواهند داشت. بهترین دما برای پخت مناسب خشت ها و تهیه اجر، 900 درجه سانتیگراد است. این دما بهترین تاب آوری را در اجر ها ایجاد خواهد کرد.

آینده صنعت آجرپزی:

صنعت آجرپزی همواره در حال نوآوری و پیشرفت است. استفاده از مواد جدید، تکنیک‌های نوین تولید و طراحی‌های خلاقانه، آجر را به مصالحی مدرن و کارآمد تبدیل کرده است. با پیشرفت‌های صورت گرفته، می‌توان انتظار داشت که آجر در آینده کاربردهای جدیدتر و متنوع‌تری پیدا کند.

جمع بندی

آجر، یکی از مهم ترین مصالح ساختمانی است که از دیرباز مورد استفاده بشرمی باشد .این واحد کوچک از مصالح  ساختمانی که از بهم چسبیده شدن ذرات خاک، توسط آب و یا سایز چسبنده های مرسوم، تولید می شود که دارای ویژگی های بسیار گسترده ای است که سبب استقبال بسیار زیاد افراد در ساختمان سازی و احداث سازه های مختلف می شود. مقاومت در برابر آتش و تاب آوری بسیار قوی در مواجهه با خوردگی و سایش و همچنین حفظ گرمای ساختمان ها و … از مهم ترین ویژگی های آجر است. “مراحل تولید آجر” شامل 6 مرحله بسیار حساس و اساسی است که باید با دقت و مهارت زیادی صورت پذیرد. شهر اصفهان یکی از مهم ترین مراکز تخصصی تولید آجر در کشور ایران است  لذا قیمت آجر اصفهان نسبت به سایر مناطق ایران بسیار مقرون به صرفه تر می باشد.

سوالات متداول